Dźwięk H czy B? Historia i różnice w notacji muzycznej
Dźwięki H i B od wielu już lat budzą kontrowersje wśród muzyków na całym świecie. Choć dla wielu są tym samym dźwiękiem, ich nazewnictwo różni się w zależności od tradycji muzycznej i "naleciałości". W tym artykule przyjrzymy się historii tych dźwięków, ich różnicom oraz znaczeniu w różnych systemach muzycznych.
Dźwięk H czy B? Historia, różnice i znaczenie w muzyce
Ludzie spierali się i nadal spierają o wiele rzeczy: Ziemia jest płaska czy kulista? Co było pierwsze – jajko czy kura? Czy ananas pasuje do pizzy? W Polsce również nie brakuje tematów do dyskusji, ale dziś skupimy się na jednym: dźwięk H kontra dźwięk B. Postaram się przedstawić Wam najciekawsze teorie związane z tym tematem. Tak, teorie, ponieważ nie jesteśmy pewni na 100% skąd się to tak naprawdę wzięło... 🤔
Najczęściej zadawane pytania: H czy B w muzyce?
Czy dźwięk H to B?
W systemie niemieckim dźwięk H odpowiada dźwiękowi B, który znajdziemy w systemie anglosaskim.
Dlaczego w Polsce używa się H zamiast B?
Polska tradycja muzyczna czerpała z niemieckiej muzyki klasycznej, gdzie przyjęto oznaczenie H dla naturalnego dźwięku B.
Skąd wzięło się oznaczenie H?
Z historycznych zmian w zapisie nutowym, gdzie B durus (B durum) przekształciło się w H najprawdopodobniej przez ewolucję pisma i błędy kopiowania.
Czy muzycy powinni znać oba systemy?
Tak, znajomość obu systemów ułatwia komunikację z innymi muzykami, a także usprawnia pracę z programami do edycji partytur.
Historia nazewnictwa dźwięków - skąd wzięło się H zamiast B?
Co oznacza B w muzyce - początek muzycznego alfabetu
W średniowieczu mnisi zaczęli zapisywać chorały gregoriańskie z wykorzystaniem liter alfabetu: A, B, C, D, E, F, G.
Jednak interwał między F a B brzmiał nieprzyjemnie (dysonans) i według legendy został nazwany "diabolus in musica" – diabeł w muzyce.
W rzeczywistości określenie to miało być użyte po raz pierwszy dopiero w roku 1725 w rozprawie o kontrapunkcie "Gradus ad Parnassum" autorstwa austriackiego kompozytora barokowego Johanna Josepha Fuxa! W dodatku nie odnosiło się jedynie do trytonu.
Możemy jednak założyć, że powstanie trytonu i nieprzyjemne brzmienie mogło wpłynąć na decyzję o wprowadzeniu "dodatkowego dźwięku" - teoria pierwsza.
Drugą teorią mogła być chęć zaśpiewania obniżonego dźwięku B podczas śpiewania kolejnych dźwięków F, G, A i właśnie B. To "naturalne B" nam po prostu "nie leży". 😉
Tak więc z powodu pierwszej lub drugiej teorii (a może jeszcze innej!), wprowadzono rozróżnienie B na:
-
B durus / B durum – twarde, naturalne B
-
B mollis – miękkie, obniżone B
Uwaga!
W internecie spotykałem się z dwiema wersjami zapisania B twardego: zarówno :durus" jak i "durum" mimo, że to wersja "durum" jest tą bardziej poprawną pod względem gramatycznym.
Przykłady, które pokazuję Wam powyżej, to takie wygenerowane przez AI "wersje poglądowe" i istnieje szansa, że były stosowane jeszcze inne symbole, które mogły oznaczać B quadratum dla B durus / B durum, oraz B rotundum dla B mollis.
Czy powyższe symbole czegoś Wam nie przypominają? Może jakieś znaki, które stosujemy w muzyce obecnie? 😀
Teorie przemiany dźwięku B w H - dlaczego H zastąpiło B?
Istnieje kilka teorii na temat przemiany B w H:
-
Pomyłka w piśmie – B durus / B durum ewoluowało w H przez błąd w zapisie, który później powielany "utrwalił się" na stałe..
-
Styl pisma – B quadratum stopniowo zaczęło przypominać literę "h" (możliwe, że przez np. oszczędność czasu lub różne style pisania).
-
Brak stempla – Drukarze nie mieli odpowiedniego stempla dla B quadratum, więc używali czegoś podobnego - litery H.
W efekcie powstały dwa systemy notacji muzycznej, który istnieje do dnia dzisiejszego:
-
Niemiecki system notacji – z dźwiękiem H
-
Anglosaski system notacji – z dźwiękiem B
Różnice w systemach notacji muzycznej - notacja niemiecka vs notacja anglosaska
| System | Nazwa dźwięku | Obniżony dźwięk | Podwyższony dźwięk | Regiony stosowania (m. in.) |
|---|---|---|---|---|
| Niemiecki | H | B | His | Niemcy, Polska, Czechy, Austria |
| Anglosaski | B | B♭ / B flat | B♯ / B sharp | USA, Wielka Brytania, Francja |
W Polsce używa się B czy H? O różnicach w podejściu
W Polsce spotykają się dwie tradycje muzyczne:
-
Muzyka klasyczna – polska muzyka klasyczna oparta jest na systemie niemieckim, dlatego w Polsce używa się nazwy dźwięku jako H.
-
Muzyka rozrywkowa – polska muzyka rozrywkowa czerpie głównie z tradycji anglosaskiej, używa więc dźwięku B.
Dodatkowo, w edukacji muzycznej stosowana jest solmizacja, gdzie dźwięk H nazywany jest także jako "Si". Jakby tego było mało, to na świecie można jeszcze spotkać "Ti" zamiast "Si", a także "Ut" zamiast "Do", co prowadzi do jeszcze większego zamieszania - nasze H może mieć aż cztery różne nazwy. 😮
Literowe nazwy dźwięków i solmizacja:
- C - do / ut
- D - re
- E - mi
- F - fa
- G - sol
- A - la
- H / B - si / ti
- C - do
Gdzie stosowana jest solmizacja?
Włochy, Hiszpania, kraje latynoskie
Solmizacja jest stosowana także w innych krajach, głównie w edukacji muzycznej (solfeż).
Czy muzycy powinni znać oba systemy notacji muzycznej? Znaczenie notacji H i B
Dla muzyków ważne jest zrozumienie obu systemów notacji:
-
Kompozytorzy muszą więc być świadomi różnic w nazewnictwie przy pracy na oprogramowaniu muzycznym, a także przy tworzeniu utworów dla międzynarodowej publiczności.
-
Uczniowie korzystający z różnych filmów na YouTube - znajomość różnic pomaga dobrze zrozumieć temat i nie wprowadza zamieszania między dwoma systemami.
-
Wykonawcy powinni znać oba systemy, aby poprawnie interpretować piosenki czy utwory z różnych tradycji.
-
Nauczyciele muzyki powinni przekazywać wiedzę w sposób rzetelny, informując o obu systemach uczniów, przygotowując ich do pracy w różnych kontekstach muzycznych.
Film: Dźwięk H czy B – historia i różnice (YouTube) 🎬
Jeśli chcesz zgłębić temat różnic między dźwiękami H i B jeszcze bardziej, to obejrzyj mój film:
W filmie znajdziesz:
-
Szczegółowe wyjaśnienie przemiany B w H
-
Przykłady dźwiękowe, pozwalające lepiej zrozumieć różnice.
-
O co chodzi z zapisem B-A-C-H?
Podsumowanie - H czy B - która wersja jej poprawna?
Choć różnice w nazewnictwie mogą wydawać się mylące, ważne jest, aby muzycy byli świadomi obu systemów i potrafili się nimi posługiwać. Najważniejsze jest, aby dobrze rozumieć się w swojej muzycznej grupie. I pamiętajcie - szanujmy różne tradycje muzyczne!
Czy więc istnieje jedyna, "poprawna" wersja? Nie! W obecnych czasach stosowane są różne systemy notacji. Możemy się kłócić czy "Wielka msza" J. S. Bacha jest w tonacji h moll czy B minor, ale tak naprawdę to co to właściwie zmieni? Cieszmy się muzyką!
Wszystkiego dobrego, cześć!
Chcesz nauczyć się grać na pianinie? Szukasz nauczyciela? Sprawdź mój artykuł: Nauka gry na pianinie z nauczycielem
🔒 Wszystkie grafiki w tym artykule objęte są licencją CC BY-NC 4.0. Użycie dozwolone wyłącznie w celach niekomercyjnych z obowiązkowym podaniem linka do tej strony.
Rafał Piwowarczuk
Pasjonat, który nieustannie eksploruje muzyczne ścieżki. Jego podejście, oparte na wręcz koleżeńskiej relacji podczas dzielenia się wiedzą motywuje innych do odkrywania nowych horyzontów i podnoszenia swoich umiejętności.
Znajdź mnie w innych mediach: