Studium organistowskie - jak zostać dyplomowanym organistą?

Marzysz o tym, aby zostać organistą w kościele? Chcesz pogłębiać swoją wiedzę w zakresie liturgii oraz muzyki kościelnej? Diecezjalne Studium Organistowskie (znane także pod innymi nazwami, np. jako Studium Liturgii i Muzyki Kościelnej) to miejsce, które umożliwia rozwój nie tylko muzyczny, ale również duchowy.

Studium organistowskie i Studium Liturgii Muzycznej - co z tą nazwą?

"Studium organistowskie" to ogólna nazwa konkretnego miejsca, gdzie uczy się studentów do pełnienia posługi organisty kościelnego.

Nazwy z jakimi można się spotkać to przede wszystkim:

Diecezjalne Studium Organistowskie
Metropolitalne Studium Organistowskie
Studium Muzyki Kościelnej
Studium Liturgii i Muzyki Kościelnej

Z reguły te wszystkie nazwy i tak odnoszą się do jednego miejsca, gdzie uczy się osoby chętne do pełnienia roli organisty. W poniższym artykule będę posługiwał się nazwą ogólną, jaką jest "studium organistowskie".

Uwaga! Niektóre placówki uczą także osoby chętne do śpiewania psalmów, czyli pełnienie roli kantora.

Studium organistowskie - co to jest?

Studium organistowskie, znane również jako Studium Muzyki Kościelnej, to miejsce prowadzone przez m. in. Archidiecezje i Diecezje katolickie.

Tego typu placówki mają na celu kształcenie wykwalifikowanych organistów kościelnych poprzez łączenie nauki gry na organach z dogłębnym zrozumieniem liturgii oraz teorii muzyki.

Studium organistowskie - cel działania

Studium organistowskie jest instytucją edukacyjną, której głównym celem jest przygotowanie przyszłych organistów do pracy w parafiach, katedrach, klasztorach oraz innych instytucjach o charakterze religijnym. Program studiów został zaprojektowany tak, aby zapewnić studentom nie tylko doskonałe umiejętności techniczne i praktyczne w grze na organach, ale także głęboką wiedzę z zakresu muzyki liturgicznej oraz liturgiki.

Studium organistowskie ma na celu:

Profesjonalne przygotowanie organistów poprzez zapewnienie umiejętności niezbędnych do profesjonalnego grania na organach w kontekście liturgicznym.
Rozwój duchowy poprzez zrozumienie roli muzyki w liturgii i w życiu wspólnoty religijnej.
Wszechstronne wykształcenie muzyczne poprzez łączenie praktyki i teorii. Studenci poznają zasady prowadzenia zespołów, chóru parafialnego, scholi. Organiści po studium mogą być także przygotowani do pracy w kancelarii parafialnej.

Organista w Kościele katolickim - jaką pełni rolę?

Organista odgrywa (i to dosłownie!😀) bardzo ważną rolę w liturgii, odpowiadając za muzyczną oprawę nabożeństw oraz innych ceremonii religijnych.

Do zadań organisty należy przede wszystkim:

Wykonywanie muzyki liturgicznej: Gra na organach podczas mszy świętych, nabożeństw i innych wydarzeń religijnych, dostosowując repertuar do charakteru i potrzeb danej mszy, uroczystości czy obrzędów.
Aranżacja pieśni i utworów: Aranżowanie pieśni tak, aby odpowiadały one specyfice liturgii i okresu, w którym są wykonywane.
Praca z chórem: Dyrygowanie chórem, dobór repertuaru, prowadzenie prób oraz koordynowanie współpracy między księdzem a chórzystami.
Utrzymanie instrumentu w dobrej kondycji: To od organisty w głównej mierze zależy w jakim stanie będzie utrzymany instrument. Organista powinien zgłaszać wszelkie usterki, dbać o odpowiednią wilgotność wewnątrz organów oraz nadzorować wszelkie prace związane z naprawami instrumentu, aby były przeprowadzane zgodnie ze sztuką. Niektórzy organiści potrafią także we własnym zakresie naprawiać organy i usuwać usterki. Kluczowa jest więc tutaj także wiedza samego organisty w zakresie organoznawstwa.

Studium organistowskie - plan zajęć i zakres programowy

Program Studium Organistowskiego może być zróżnicowany pomiędzy poszczególnymi instytucjami, jednak z reguły będzie on kompleksowy i będzie obejmować różnorodne przedmioty oraz zajęcia, które mają na celu wszechstronne przygotowanie studentów do pełnienia roli organisty kościelnego.

Zajęcia najczęściej prowadzone są w tygodniu po południu (np. od godziny 15:00 do 20:30) lub w soboty. Dokładny harmonogram zajęć należy sprawdzić w wybranej uczelni.

Przedmioty indywidualne jak np. organy są ustalane z nauczycielem. Tak samo praktyka liturgiczna i inne tego typu zajęcia. Jedynie wykłady i lekcje teoretyczne są uwzględnione w planie zajęć.

Plan zajęć może obejmować takie przedmioty, jak np.:

Lekcje gry na pianinie: Na samym początku osoby, które dopiero zaczynają grę na pianinie lub organach, mogą najpierw zacząć od lekcji gry na pianinie. Często pianino jest na tzw. pierwszym roku, więc osoby, które potrafią już grać mogą "dostać się" od razu na drugi rok.
Praktyczna umiejętność gry na organach: Regularne lekcje gry na organach, które rozwijają technikę oraz interpretację muzyczną. Studenci mają możliwość gry zróżnicowanej literatury organowej i to na różnych typach organów, co pozwala na zrozumienie specyfiki gry na różnych rodzajach instrumentów.
Teoria muzyki: Lekcje z kształcenia słuchu, zasad muzyki czy harmonii zapewniają solidne podstawy teoretyczne niezbędne do świadomej i profesjonalnej gry na organach.
Liturgia i muzyka: Przedmioty związane z liturgią pozwalają na zrozumienie zasad, którymi należy się kierować podczas różnych nabożeństw. Dodatkowo mogą być poruszane różne kwestie jak np. dobór dodatkowych instrumentów do akompaniowania itd.
Harmonizacja pieśni liturgicznych i aranżacja: Zajęcia tego typu umożliwiają zrozumienie w jaki sposób tworzyć i dostosowywać pieśni do potrzeb liturgicznych oraz rozwijają kreatywność muzyczną studentów.
Organoznawstwo: Nauka budowy organów, konserwacji oraz ogólnej obsługi instrumentu, co jest niezbędne do utrzymania instrumentu w dobrym stanie technicznym. Podstawowe pojęcia przedstawiłem w tym filmie: Organy piszczałkowe - podstawowe pojęcia i budowa organów.
Praktyka liturgiczna: Udział w nabożeństwach i ceremoniach kościelnych, co pozwala na praktyczne przetestowanie zdobytej wiedzy i umiejętności w rzeczywistych warunkach liturgicznych.
Dyrygowanie chórem i zespołem: Zajęcia z dyrygowania chórem lub prowadzenia zespołów, które przygotowują studentów do prowadzenia chóru, scholi i innych zespołów podczas nabożeństw oraz różnych wydarzeń liturgicznych lub muzycznych.
Emisja głosu i zajęcia z logopedii: Świadomość jak pracować własnym głosem jest bardzo ważna w pracy organisty. Tego typu zajęcia mogą nie występować na wszystkich uczelniach. Emisja głosu może być także wpleciona np. w zajęcia z chórem.
Chorał gregoriański: Znajomość chorału gregoriańskiego to również bardzo przydatna umiejętność. Umiejętność odśpiewania melodii zapisanej za pomocą neum może się przydać podczas różnych nabożeństw liturgicznych.
Elementy prawa kanonicznego, kancelaria, teologia pastoralna, historia muzyki i interpretacja: Tego typu zajęcia pozwalają zapoznać się także z innymi kwestiami, które mogą być związane z posługą organisty.
Dobór pieśni liturgicznych: Prawidłowy dobór pieśni do konkretnej liturgii jest chyba kwestią oczywistą i nie wymaga tłumaczenia.
Improwizacja organowa: Umiejętność gry z wykorzystaniem konkretnego motywu muzycznego, który można w dowolny sposób przekształcać i interpretować.

Ważne! Dokładne zajęcia mogą się różnić pomiędzy poszczególnymi uczelniami!

Multidyscyplinarność programu w studium organistowskim

Program studiów organistowskich jest multidyscyplinarny, co oznacza, że łączy w sobie różne dziedziny wiedzy i umiejętności. Studenci nie tylko uczą się gry na organach, ale także zdobywają wiedzę z zakresu liturgii, teologii muzyki oraz mogą nawet poznać kwestie związane zarządzania parafią czy kancelarią parafialną. Dzięki temu, absolwenci studium organistowskiego są przygotowani do pełnienia różnych ról w Kościele.

Instrumentarium w jakie wyposażone jest studium organistowskie może być także istotne przy wyborze placówki do nauki.

Studium organistowskie w znaczeniu duchowym i społecznym

Studium Organistowskie nie tylko kształci organistów w zakresie umiejętności technicznych i muzycznych, ale również rozwija ich wrażliwość i duchowość. Muzyka liturgiczna pełni bardzo ważną funkcję w podkreślaniu sakramentalności i duchowości nabożeństw, a dobrze wykształcony organista jest w stanie w pełni wykorzystać moc, którą daje muzyka. Ma to na celu wzbogacić doświadczenie wiernych i pewnego rodzaju immersję w przeżywanie danego wydarzenia, uroczystości czy obrzędów.

Ponadto, organista często pełni funkcję takiego "lidera muzycznego" w swojej parafii, współpracując z innymi muzykami, solistami, chórem. Warto także podkreślić, że organista odpowiada także za "pracę" z ludem, co wpływa na budowanie wspólnoty i integrację wiernych.

Studium organistowskie promuje także wartości takie jak dyscyplina, cierpliwość i oddanie, które są niezbędne w pracy organisty. Praca w Kościele wymaga nie tylko umiejętności muzycznych, ale także zdolności do pracy w zespole oraz elastyczności w dostosowywaniu repertuaru do różnych okazji liturgicznych.

Ważne jest także wyczucie, wrażliwość i empatyczność organisty, ponieważ niejednokrotnie będzie towarzyszyć w ostatniej drodze swoich parafian.

Studium organistowskie a umiejętność gry na instrumencie - czy trzeba umieć grać?

Decyzja o podjęciu nauki Studium Organistowskim wiąże się z pewnymi wymaganiami muzycznymi, które muszą spełnić kandydaci. Predyspozycje do podjęcia nauki w studium są oceniane najczęściej podczas egzaminu wstępnego.

Podczas takiego egzaminu oceniane są różne aspekty dotyczące umiejętności gry na pianinie (fortepianie) lub organach, a także umiejętność śpiewu.

Uwaga! Niektóre instytucje prowadzą tzw. "kurs zero", który pozwala przygotować się do nauki w studium organistowskim. Niekiedy można także być przyjętym na pierwszy rok w celu oceny, czy nauczymy się grać i czy poradzimy sobie z programem. Powodzenie tego planu zależy już tylko i wyłącznie od nas. 😉

Studium organistowskie a umiejętności gry na pianinie lub organach

Aby rozpocząć studia organistowskie, kandydaci powinni posiadać już pewne podstawowe umiejętności gry na organach lub innym instrumencie klawiszowym. Kluczowa więc jest:

Umiejętność płynnej gry na instrumencie, w tym koordynacja rąk, kontrola dynamiki oraz prawidłowa interpretacja muzyczna.
Biegłość w czytaniu nut na różnych poziomach trudności, zarówno w kluczu wiolinowym, jak i basowym. Jeśli nie znasz nut, to możesz zajrzeć tutaj: Darmowy kurs czytania i pisania nut
Znajomość podstawowych zasad muzyki, teorii muzyki i rytmiki.

Studium organistowskie a szkoła muzyczna

Do przyjęcia do studium organistowskiego nie jest wymagane ukończenie szkoły muzycznej. Liczy się jedynie umiejętność i znajomość kwestii teoretycznych, co jest oceniane podczas egzaminu wstępnego.

Studium organistowskie - egzamin wstępny

Proces rekrutacyjny na Studium Organistowskie może być zróżnicowany pomiędzy różnymi uczelniami, ale zazwyczaj obejmuje podobne zadania, które mają na celu ocenę umiejętności technicznych oraz interpretacyjnych kandydatów.

Co może obejmować egzamin wstępny na studium organistowskie:

Wykonanie utworu / utworów: Kandydat musi zaprezentować swoje umiejętności gry na instrumencie klawiszowym, podczas którego będzie musiał zagrać utwór lub utwory. Mogą być one z góry określone w ogłoszeniu rekrutacyjnym.
Śpiew: Kandydat może być poproszony o wykonanie przygotowanej pieśni, aby ocenić umiejętność śpiewu
Śpiew z akompaniamentem: wykonanie pieśni wraz z własnym akompaniamentem będzie jak najbardziej wskazane
Czytanie z nut a vista: Test sprawdzający zdolność do czytania nut na bieżąco, co może być niekiedy wręcz zbawienne podczas liturgii.
Znajomość zasad muzyki: Znajomość np. koła kwintowego, budowy trójdźwięków, interwałów itd.
Zaliczenie dyktanda muzycznego: Pozwala ocenić umiejętności słuchowe kandydata. Polecam ćwiczenie z moimi dyktandami! Filmy dostępne na YouTube za darmo! Dyktanda rytmiczne "Opanuj rytm" i Dyktanda melodyczne "Opanuj melodie"
Wykonanie ćwiczenia / ćwiczeń z solfeża (np. z Małego Solfeża P. Lasockiego).

Jak przygotować się do egzaminu na studium organistowskie?

Aby skutecznie przygotować się do egzaminu wstępnego, warto:

Regularnie ćwiczyć grę na pianinie lub organach: Codzienna praktyka pozwoli na rozwinięcie techniki oraz płynności gry. Jeśli dopiero zaczynacie swoją przygodę z grą na pianinie, to zapraszam Was do sprawdzenia mojego darmowego kursu gry na pianinie Kurs gry na pianinie - nauka gry na pianinie dla początkujących lub jeśli chcecie poznać nieco zasad gry na organach, to rzućcie okiem na Kurs gry na organach
Poznać teorię muzyki i regularnie ją utrwalać: Znajomość teorii muzyki i zasad muzyki pomoże nam później w szybszej nauce harmonii, tworzenia akompaniamentu liturgicznego itd. Szukasz stron do nauki teorii i kształcenia słuchu? Sprawdź mój film, w którym przedstawiam 9 DARMOWYCH stron do nauki teorii muzyki i kształcenie słuchu.
Wykonywać dyktanda rytmiczne i melodyczne: Np. te z mojego kanału: "Opanuj rytm - dyktanda rytmiczne" oraz "Opanuj melodie - dyktanda melodyczne".
Podjąć naukę z nauczycielem: Indywidualne lekcje z nauczycielem muzyki lub organistą pomogą w doskonaleniu umiejętności technicznych oraz interpretacyjnych.
Przygotować się do występów publicznych: W miarę możliwości warto podjąć współpracę ze swoją parafią (lub inną, gdy np. się po prostu wstydzimy) jako np. kantor. Pozwoli nam to zapoznać się z charakterem pracy organisty, a także przezwyciężyć stres związany z występami przed innymi. Niektórzy organiści mogą także pozwolić nam np. na zagranie jednej pieśni podczas mszy. Takie stopniowe wprowadzanie się w świat muzyki liturgicznej da nam czas na "oswojenie się z tematem" bez nadmiernej ekspozycji na stres.

A jeśli dopiero zaczynacie naukę gry na instrumencie i rozważacie naukę z aplikacją typu Synthesia, to zapraszam Was do sprawdzenia poniższego materiału video z mojego kanału YouTube:

Wymagania rekrutacyjne na studium organistowskie

Dokładny proces rekrutacji na wybrane przez nas studium organistowskie powinniśmy sami sprawdzić na stronie internetowej danej uczelni.

Z reguły rekrutacja na studium organistowskie jest procesem selektywnym, który ma na celu wyłonienie najlepszych kandydatów, którzy są przygotowani do podjęcia intensywnej nauki muzycznej i liturgicznej.

Przykładowe wymagania od kandydatów, które można znaleźć na stronach internetowych poszczególnych uczelni:

Wiek minimum 16 lat
Posiadanie uzdolnień muzycznych
Chęć i motywacja do podjęcia pracy w Kościele katolickim
Złożenie wymaganych dokumentów, tj. podanie, świadectwo ze szkoły, formularz zgłoszeniowy, opinia księdza proboszcza o kandydacie

Studium organistowskie a matura?

Jednym z częstych pytań kandydatów jest, czy posiadanie matury jest wymagane do podjęcia nauki w studium Organistowskim. Odpowiedź na to pytanie zależy już od konkretnej diecezji oraz programu studiów, ale ogólnie posiadanie matury nie zawsze jest wymagane.

Studium organistowskie czesne – ile kosztuje nauka studium liturgii i muzyki kościelnej?

Koszty związane z nauką w studium organistowskim mogą się różnić w zależności od diecezji oraz konkretnego programu studiów. Warto dokładnie zapoznać się z opłatami oraz możliwościami finansowania, aby lepiej zrozumieć, jakie inwestycje są potrzebne do podjęcia nauki na studium organistowskim.

Koszty z jakimi warto się liczyć:

Czesne: Stała opłata za studia, która może się różnić w zależności od diecezji i programu. Średnio, czesne może wynosić 150 zł - 300 zł miesięcznie.
Dodatkowe opłaty, które mogą się pojawić, np:
- materiały dydaktyczne,
- podręczniki,
- korzystanie z sal dydaktycznych i ćwiczeniowych,
- konserwację organów,
- egzaminów poprawkowych
- oraz inne koszty

Studium organistowskie online

Nie spotkałem się, aby jakieś studium organistowskie oferowało naukę online, aczkolwiek byłaby to z pewnością wygodna forma nauki przedmiotów teoretycznych.

Studium organistowskie - ile trwa nauka?

Z reguły nauka na studium organistowskim trwa 4-5 lat. Czas nauki uzależniony jest od naszych umiejętności. Niektórzy kandydaci mogą się dostać od razu np. na drugi rok, co oczywiście skraca długość trwania nauki.

Czy jest trudno dostać się na studium organistowskie?

Rekrutacja do Studium Organistowskiego może być konkurencyjna, szczególnie w renomowanych diecezjach. Jednak z doświadczenia wiem, że muzyków kościelnych wciąż brakuje, więc nie powinno być problemu z dostaniem się, o ile oczywiście prezentujemy jakiś poziom umiejętności.

Studium organistowskie - jakie wykształcenie?

Studium organistowskie kończy się egzaminem dyplomowym, a absolwenci otrzymują Dyplom Organisty Kościelnego. Jest to potwierdzenie praktycznej umiejętności gry na organach oraz posiadanie odpowiedniej wiedzy teoretycznej z zakresu muzyki liturgicznej i liturgii.

Wpływ wykształconego organisty na jakość oprawy muzycznej

Wykształceni organiści kościelni mają ogromny wpływ na jakość oprawy muzycznej nabożeństw oraz innych ceremonii liturgicznych. Ich umiejętności techniczne oraz interpretacyjne pozwalają na:

Profesjonalną oprawę muzyczną: Dobrze wykonane pieśni podkreślają charakter liturgii oraz wspierają duchowe doświadczenia wiernych.
Otwartość w muzyce liturgicznej: Organiści mogą wprowadzać nowe utwory oraz aranżacje, które odświeżają repertuar liturgiczny i dostosowują go do potrzeb wspólnoty.
Koordynację z innymi muzykami: Organista często współpracuje z chórem oraz innymi muzykami, co pozwala na stworzenie spójnej oprawy muzycznej.

Czy studium organistowskie jest dla Ciebie? Podsumowanie!

Studium Organistowskie oferuje kompleksowe przygotowanie do roli organisty kościelnego. Program studiów łączy zajęcia praktyczne z gry na organach z dogłębnym zrozumieniem liturgii oraz muzyki kościelnej, co pozwala na wszechstronne przygotowanie do pełnienia kluczowej roli w życiu duchowym wspólnoty religijnej.

Jeśli marzysz o zawodzie organisty kościelnego, to studium organistowskie może być idealnym wyborem dla Ciebie. 🙂

Źródła i bibliografia:

Studium Muzyki Kościelnej Archidiecezji Częstochowskiej - https://smk.czest.pl

Diecezjalne Studium Organistowskie im. Prof. Andrzeja Cwojdzińskiego w Koszalinie - https://szkolaorganistow.pl

Studium Muzyki Kościelnej Akademii Katolickiej w Warszawie - https://iso.mkw.pl/index.php/strona-glowna.html

Metropolitalne Studium Organistowskie we Wrocławiu - https://studiumorganistowskie.archidiecezja.wroc.pl

Diecezjalne Studium Organistowskie im. ks. Kazimierza Pasionka w Tarnowie - https://www.muzyka.diecezja.tarnow.pl

Rafał Piwowarczuk