Jak nauczyć się grać na organach piszczałkowych samemu?

Nauka gry na organach piszczałkowych (czyli tzw. organach kościelnych) to niekończąca się podróż - od pierwszych, prostych ćwiczeń wykonywanych na pianinie, aż po trudne utwory czterogłosowe z dodatkiem pedału (klawiatury nożnej).

Aby nauka gry była efektywna i przyjemna, potrzebne są dobrze dobrane narzędzia: ćwiczenia, utwory i zbiory nut.

Ten artykuł potraktuj jako swoje "źródło startowe" do nauki gry samemu - zestawienie różnych materiałów edukacyjnych, które naprawdę pomogą Ci w nauce gry najpierw na pianinie, a później na organach piszczałkowych (kościelnych).

Jeśli jednak zależy Ci na uzyskaniu dyplomu organisty lub nauka gry na organach bez pomocy nauczyciela nie jest dla Ciebie, możesz zajrzeć do mojego artykułu o Studium Organistowskim.

Ważne!

Nie musisz robić hurtowych zakupów! Ta lista nie jest po to, by Cię przytłoczyć, ale by Cię poprowadzić. Wybierz jedną lub dwie pozycje na start i spokojnie buduj swoją biblioteczkę. 😊
Na niektórych listach pogrubiłem wybrane elementy - to te zbiory, ćwiczenia lub utwory, z których szczególnie warto skorzystać.
Większość wymienionych poniżej zbiorów znajdziesz w księgarniach (zwłaszcza tych internetowych), w bibliotekach, a część z nich dostępna jest także online - niektóre nawet w domenie publicznej.

Zacznij od fundamentów – pierwsze kroki nauki gry na pianinie / fortepianie

Choć technika organowa bardzo różni się od techniki fortepianowej, większość organistów zaczyna właśnie od pianina.To tutaj uczysz się prawidłowego ułożenia rąk, ruchu, płynności oraz koordynacji, bez których nauka gry na organach jest zwyczajnie trudniejsza.

Aby uniknąć zniechęcenia na tym etapie:

👉 dziel naukę na małe kroki,

👉 nie rzucaj się od razu na wszystko,

👉 ciesz się każdym małym postępem.

Podręczniki do nauki gry na pianinie lub fortepianie dla początkujących

Jeśli dopiero zaczynasz naukę, to musisz rozpocząć od zupełnych podstaw. W tym celu warto wybrać jeden z podanych poniżej podręczników nauki gry:

Szkoła na fortepian - A. M. Klechniowska
Szkoła na fortepian - M. Niemira
Szkoła gry na fortepianie - M. Fryc
Szkoła na fortepian dla początkujących - M. Lemiszewski

Ja osobiście zaczynałem naukę od książki Pani A. M. Klechniowskiej, jednak nie każdemu może ona przypaść do gustu. Najlepiej poczytać opinie, porównać przykładowe strony itd. Można także zadać pytanie na naszej muzycznej grupie na facebook'u. 🙂

Jeśli potrzebujesz pomocy lub nauka z podręcznika Cię męczy, to sprawdź mój darmowy Kurs świadomej gry na pianinie.

Dodatkowe zbiory ćwiczeń i utworów dla początkujących na pianino lub fortepian

Aby nauka gry była ciekawsza (i zróżnicowana!), warto sięgnąć po dodatkowe zbiory ćwiczeń i utworów, np.:

Wybór utworów z XVII i XVIII w. - E. Altberg
Dawne tańce i melodie na fortepian - J. Hoffman i A. Rieger
313 wprawek na fortepian - E. Altberg, Z. Romaszkowa
Łatwa klasyka na fortepian - D. Bruce i M. Biskupska
Wybór ćwiczeń na fortepian - Ch. L. Hanon
Czytanki muzyczne na fortepian - E. Altberg
Gamy i pasaże na fortepian, z. 1 - Z. Drzewiecki, J. Ekier, J. Hoffman, A. Rieger
Zbiory utworów i ćwiczeń J. S. Bacha, m. in.:
- Łatwe utwory na fortepian
- Drobne utwory na fortepian
- Małe preludia na fortepian
Zbiory i utwory G. Bacewicz
Najnowsza szkoła biegłości - H. Berens
Etiudy różnych autorów, np. S. Raube, C. Czerny
Wszystko to, co tylko wpadnie Wam w ręce i chcecie grać - nawet zbiory dla dzieci, klasyka, tańce, sonatiny, muzyka rozrywkowa, filmowa... po prostu wszystko! 😉

Ps. Proszę, abyście się nie rzucali na głęboką wodę. Nie sięgajcie po Etiudę op. 10 nr 12 F. Chopina w pierwszym tygodniu nauki... 😉

Zbiory ćwiczeń i utworów na fortepian dla osób średnio zaawansowanych

Gdy czujesz, że obie ręce działają już pewnie, czas wejść w wielogłos. To etap, który bezpośrednio prowadzi do organów. 🙂

Nieco trudniejsze zbiory J. S. Bacha, m. in.:
- Inwencje dwugłosowe na fortepian
- Inwencje trzygłosowe na fortepian
Gamy i pasaże na fortepian, z. 2 - Z. Drzewiecki, J. Ekier, J. Hoffman, A. Rieger

Nauka gry na organach piszczałkowych / kościelnych

Rozpoczynamy właściwą przygodę! To najlepszy moment dla każdego, kto marzy o grze na organach, czyli możliwość ćwiczenia na tym przepięknym instrumencie. 😉

Zbiory, ćwiczenia i utwory organowe

Poniżej zamieściłem różne zbiory, które pomogą płynnie przejść z pianina (fortepianu) na organy.

Manuałowe utwory dawnych mistrzów - B. Rutkowski
Małe preludia i fugi na organy - J. S. Bach
25 preludiów, op. 38 na organy - W. Żeleński
Zbiór preludiów na organy bez pedału - F. Rączkowski
Dawna polska muzyka organowa - J. Grubich
Preludia - A. Chlondowski
Preludia chorałowe na organy - J. Gembalski
Preludia chorałowe na organy - F. Wesołowski
Preludia chorałowe na organy - K. Grzeszczak
Zeszyty organowe - B. Rutkowski
Preludia na organy - J. Furmanik
Das Orgel-Buchlein, BWV 599-644 - J. S. Bach
Wybrane utwory, np. toccaty J. Pachelbela (np. Toccata e-moll, P. 462)

Ćwiczenia pedałowe na organy (na klawiaturę nożną)

Ćwiczenia pedałowe pomagają oswoić się z grą nogami, a także zsynchronizować nogi z rękami:

Organowe ćwiczenia pedałowe - J. Chwedczuk
Pedalstudien für Orgel, Op.48 - J. J. Schneider
15 Übungsstücke für das Orgelpedal - H. Klotz

Śpiewniki kościelne na organy (czterogłos):

Gra w kościele to nie tylko dobra technika i biegłość na klawiaturze, ale także znajomość repertuaru liturgicznego.

Warto ćwiczyć nawet rękami osobno, próbując prowadzić dwa głosy w jednej ręce - najpierw w prawej ręce, a później w ręce lewej.

Śpiewniki, które są często polecane przez organistów:

Śpiewajmy Bogu - F. Rączkowski
Śpiewnik pieśni kościelnych - W. Zalewski
Chorał Opolski - praca zbiorowa
Towarzyszenia organowe – Salezjańskie Szkoły Muzyczne w Lutomiersku

Uwaga!

Organiści często korzystają ze śpiewnika ks. J. Siedleckiego - nie posiada on jednak czterogłosu, a wyłącznie linię melodyczną. Wymaga to więc od organisty samodzielnej harmonizacji!

Pozycje dodatkowe do nauki gry na organach (polskie, historyczne i zagraniczne)

Dla chętnych, którzy chcą zrozumieć różne style, epoki, estetykę czy poszerzyć swoje muzyczne horyzonty:

Transkrypcje organowe w opracowaniu A. Kupca
Méthode pour grand orgue - M. Betremieux - Mayeur
Die Kunst des Orgelspiels - H. Keller
Ars Organi - F. Peeters
Méthode d'orgue - M. Dupré
Orgelschule op. 177 - G. A. Merkel
L'organiste - C. Franck
24 Pièces en style libre, Op.31 - L. Vierne
Organ Works - D. Bedard
Siedem preludiów chorałowych na organy - M. Reger
Impresje organowe - 25 utworów organowych - ks. Z. Malinowski
Interludia - miniatury organowe - ks. Z. Malinowski
Selected Organ Works - Wybrane dzieła organowe - C. Franck
Arcydzieła muzyki organowej - J. Bokszczanin
Ćwiczenia dla adeptów szlachetnej sztuki organowego akompaniamentu liturgicznego - T. Kulikowski
Sonntags Orgel - proste utwory na organy
Fascination Organ Improvisation - F. J. Stoiber
Zbiory utworów M. Sawy (np. Partity na tematy wielkopostnych i wielkanocnych polskich pieśni kościelnych)
Wybrane utwory bardziej i mniej znanych kompozytorów, takich jak: Jan z Lublina, M. Surzyński, D. Buxtehude, F. Couperin, L. Vierne, J. P. Sweelinck, G. Frescobaldi, L. Boellmann.

Darmowe nuty na organy piszczałkowe w czterogłosie

Jeśli chcesz rozpocząć swoją przygodę z czterema głosami, ale nie chcesz kupować żadnych zbiorów, ani szukać nut na różnych stronach na internecie, to zajrzyj do moich nut na organy dla początkujących.

Źródła, konkretne utwory na poszczególne etapy nauki, dodatkowe linki, propozycje ćwiczeń itd.

Podsumowanie

Nikt nie urodził się od razu organistą. Traktuj naukę gry na organach jako podróż - zrób pierwszy krok z wykorzystaniem pianina, ćwicz cierpliwie, a z czasem zasiądziesz za kontuarem organów.

Wszystkiego dobrego, wytrwałości i powodzenia w nauce! 😉

24 listopada 2025

Rafał Piwowarczuk

Pasjonat, który nieustannie eksploruje muzyczne ścieżki. Jego podejście, oparte na wręcz koleżeńskiej relacji podczas dzielenia się wiedzą motywuje innych do odkrywania nowych horyzontów i podnoszenia swoich umiejętności.

Znajdź mnie w innych mediach: